Negende iew

achste iew - negende iew - tiende iew

De negende iew vaan de christeleke jaortèlling leep vaan 801 tot en mèt 900. In (Wes-)Europa waor dit d'n tied vaan de Karolingische Renaissance, 'nen tied boe-in dit deil vaan de wereld e bitteke vaan ziene vreugere bleuj trökkraog. De islamitische besjaving waor dominant: al waor de groetsten opmarsj noe wel gestuit, de cultuur en wetensjap haolde e hoeg niveau. In China waor de Tang-dynastie op häör retour; 't land waor daomèt ouch in verval. Ouch de Mayabesjaving löp trök; hei kump oonderhand 'n ind aon de klassieke Mayatied.

Gebäörtenisse

• 801: Barcelona kump weer in christeleke han. 't Weurt touwgeveug aon de Spaonse Mark vaan 't Frankisch Riek.
• 802: Nikephorus I weurt keizer vaan Byzantium; begin Nikephorische Dynastie.
• 802: Naotot de Sakse bij 't Frankisch Riek zien ingelijf, weure hun wètte op sjrif gezat.
• 806: De Abasside valle Klein-Azië binne en pakke get gebeed op 't Byzantijns Riek.
• 813: Leo d'n Armeen zèt Michael I aof.
• 814: Sjarel de Groete geit doed.
• 820: Leo d'n Armeen weurt vermaord; Michaël II, stamvaajer vaan de Armoriaonse Dynastie, weurt keizer.
• 821: De Tahiridedynastie kump in Perzië aon de mach. Heimèt indeg de facto de Arabische euverheersing vaan 't land, al blijf de dynastie in naom wel oonderworpe aon 't kalifaot.
• 832: Ajdste gedateerde inscriptie oet Chichen Itza, 'n stad die in dezen iew tot bleuj kump.
• 834: De Vikinge plundere Dorestad veur d'n ierste vaan veer kier.
• 842: De Eide vaan Straasbörg weure opgestèld. Bezunder hei-in is tot me de volkstaole Aajdfrans en Aajdhoegduits gebruuk; vaan de ierste taol zien dit de ajdste bewoerde ganse zinne.
• 843: Bij 't Verdraag vaan Verdun weurt 't Frankisch Riek verdeild in e westelek, e middelste en 'n oostelek deil.
• 848: In Zuid-Indië weurt 't Cholariek gestiech.
• 856: León weurt door de chistene hereuverd en kump oonder 't keuninkriek Asturië.
• 861: 't Abassidekalifaot vèlt oonder intern twiste oeterein.
• 866: Porto weurt door de christene hereuverd.
• 867: Basilius de Macedoniër vermaord keizer Michaël III, weurt zelf keizer en stiech de Macedonische dynastie.
• 870: Verdraag vaan Eisde (ouch Verdraag vaan Meerse): 't Karolingisch Midderiek weurt nao d'n doed vaan Lotharius II verdeild oonder Fraankriek en 't Oos-Frankisch Riek.
• 870: Naotot Al-Mu'tamid tot kalief weurt gekroend, kump 'n ind aon de anarchie vaan Samarra.
• 882: Stiechting vaan de Kievse Roes, 't ierste Oos-Slavisch voorstedom.
• 885: Gerulf, stamvaajer vaan 't Hollands Hoes, weurt graof in Wes-Friesland (boe me daan e groet deil vaan de Noordziekös oonder versteit).
• 893: Zamora weurt door de christene hereuverd.

Kunste

• 't Hildebrandsleed weurt gesjreve.

Religie

• 869-70: Veerde Concilie vaan Constantinopel (Latijns)
• 879-80: Veerde Concilie vaan Constantinopel (Grieks)

Persoene

Voorste

• Alfred de Groete
• Basilius de Macedoniër
• Kʼakʼupakal
• Leo de Wijze
• Lotharius I
• Lowie de Vrome
• Al-Ma'mum
• Al-Mu'tamid
• Al-Mu'tasim
• Al-Mutawakkil
• Harun ar-Rashid
• Sjarel de Groete
• Sjarel de Kale
• Vijayalaya Chola
• Wenzong
• Yizong

Wetensjappers

• Hucbald vaan Sint-Amand
• Johannes Scotus

Jaore

Jaore 800	801	802	803	804	805	806	807	808	809	810
Jaore 810	811	812	813	814	815	816	817	818	819	820
Jaore 820	821	822	823	824	825	826	827	828	829	830
Jaore 830	831	832	833	834	835	836	837	838	839	840
Jaore 840	841	842	843	844	845	846	847	848	849	850
Jaore 850	851	852	853	854	855	856	857	858	859	860
Jaore 860	861	862	863	864	865	866	867	868	869	870
Jaore 870	871	872	873	874	875	876	877	878	879	880
Jaore 880	881	882	883	884	885	886	887	888	889	890
Jaore 890	891	892	893	894	895	896	897	898	899	900