Nibelungenlied
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Nibelungenlied is 'n epos dat in d'r 12de ieëw in 't Middelhoeëgduutsj is opgesjraeve, mae es vertèld verhaol al väöl owwer is.
Oorsjpronkelek hoosj 't verhaol Der Nibelunge Liet en liet betekent in 't Middelhoeëgduutsj neet lieëd mae sjtrofe of heldegedicht.
Fragmaent
bewirk
|
|
|
|
't Verhaol
bewirk
't Epos sjpelt zich aaf in Worms en besjrieft d'r sjtrijd van de Bourgondiërs, oonder de leiding van hunne kunning Gunther, taege de Hunne.
De sjat der Nibelungen is in 't bezit van twieë machtige haere, Schilbung en Nibelung. D'r jonge Siegfried va Xanten, d'r drakedoeëder hèlpt de twieë haere in 'n gesjil en kriet van hun e machtig zjwaard en versjlèèt ze vervolges daomit. Dan is de sjat van häöm.
Van 'ne dwergekunning kriet Siegfried d'r Drakedoeëder 'ne maantel dae 'm oonzichtbaar makt en dördat-e in drakeblood 'n bad nimt, wert-e och oonkwetsbaar. Op èè plaetsjke nao. Wie-e 't bad noom plekde 'n lindeblad op z'n sjowwer en dao haat 't drakeblood zie waerk dus neet kinne doeë.
Dao-op trèkt Siegfried same mèt Gunther en z'ne vazal Hagen, nao Ieslaand oeë ze de kunningin Brunhilde wille verovere. Brunhilde is zjuus wie Siegfried 'n magische krach en nieëmes is nog d'r in gesjlaagd häör te 'kriege'. Och Gunther kint häör neet mèèster waeëre en de driej mansluuj gebruke 'n list. Siegfried dèèd zich vör es 'ne dienaar va Gunther. Tiedens d'r twieëkaamp tussje Brunhilde en Gunter dèèt-e zich d'r maantel um, dae 'm oonzichbaar makt. Zoe dèèt-e sjtiekum 't waerk dat Gunther liekt te doeë. Zoewie 't wegsjlingere van n'e sjtèè, dae nog neet dör twelf sjtaerke mansluuj opgehaeve kint waeëre. De list sjlaagt en zoe wert Brunhilde tut 'n huwelek mèt Gunther gedwonge. 'n Huwelek dat neet lang zal dore en Siegfried nimt häöre reenk mit nao heem. Dao trowt-e mit Kriemhilde, 't zuster van Gunther. Z'n oongeleufleke krach vilt al gaow op en e wert al flot gezieë es 'n bedreiging vör de sjtabilitèèt van 't hof. Mit de bedoeling Siegfried te besjerme vertèlt Kriemhilde uvver de zjwakke plek op z'n sjowwer. Later kint Siegfried 't bezit van d'r reenk neet verklaore en e wert besjuldigd va uvversjpèl. Gebukt uvver 'n bron, um zich get te dreenke, wert-e van achter zjuus op z'n zjwakke plek getroffe en sjtirft.
Kriemhilde erft z'n sjat en betaalt daomit huursoldaote. Dit taege d'r zin van häöre broor en z'ne belangriekste sjtrijdhieër, Hagen. Kriemhilde maog neet 'ne te oonafhankeleke machsbasis kriege. Daoväör laote Gunther en Hagen de sjat zeenke in de Rien.
Dao-op trowt Kriemhilde mit Etzel, d'r leider van de Hunne. Etzel is och bekaand oonder d'r naam Attila. Ze gèèt bie 'm wonne en nuëdigt Gunther en Hagen mit hun mansjappe oet um 'ns op bezeuk te kaome. Dat bezeuk eindigt in 'n bloodbad oeë bekaans nieëmes laeëvend oet keumt.
Waeltbeelder in confrontatie
bewirk
Brunhilde, Gunther, Hagen, Siegfried en Kriemhilde sjteunt vör bepaalde waeltbeelder. Brunhilde sjtèèt vör 'n mythisch, magisch beeld van de waelt, zjuus wie Siegfried. Brunhilde sjtraeft mach nao en Siegfried de leefde.
Gunther en Hagen sjteunt vör de feodaal waelt, oeë-in Gunther sjtèèt vör 't do-ut-des principe ('ch gaef opdas doe gifs) en Hagen vör de geheimhouding.
Kriemhilde is in 't ursjte deel 'n object van de handelinge, mae nèmt in 't twiede deel de teugels èèges in de heng. Ze liekt 't machsdoel va Brunhilde uvver te naeme. Ze besjikt neet uvver de mythische kracht van Brunhilde, mae ze kint - in taegesjilling tut Brunhilde – waal allianties aa-goeë en op die meneer 'n machspositie verwerve.
Och 't Nibelungenlied eindigt, wie väöl Europese verhaole, in 'ne sjtrijd oeë-in bekaans nieëmes uvverlaefd. In al die verhaole besjtèèt gene concensus uvver de organisatie van de samelaeving en späölt dus 't concept autoritèèt 'n vörnaam rol.
Historische basis
bewirkIn 436 probeerde de Bourgondiërs oonder de leiding va Gunther va Worms 't huidige Fraankriek binne te valle. Ze waoërte vernietigend versjlage dör de Hunne (in dèns van de Romeine).
Literatuur es statussymbool
bewirk't Nibelungenlied vertèlt uvver Bourgondische helde en wie bekaans alle sjtrijders 't laeve laote. In wèrklekhèèd howwe de Bourgondiërs d'r krèèg verlaore. Warsjienglek haat 'ne opvolger van d'r Bourgonische kunning Gunther in d'r twelfde ieëw an 'ne zenger opdrach gegaeve um 't verhaol e-zoe op te sjrieve dat-e daobie èèges, welliswaar indirect, good oet de verf kieëm. D'r mot dus 'n selectie ha plaatsgevoonde oonder troubadours. Ieëmes dae zoe'n opdrach koes gaeve, en betale – want zoe'n manuscript how toendertied de waeërd van 'n hoes – waor èèges mechtig en wool dus och 'n verhaol dat vertèlde va väör-aowersj mit 'ne hoeëge status.
Film
bewirkIn 1924 is 't Nibelungenlied, in 'n regie va Fritz Lang verfilmd es 'ne sjtomme film (nog in 1985 op 'ne Duutsje poos integraal oetgezonde mit de muziek va Wagner) in twieë dele:
- Die Nibelungen Teil 1 Siegfried
- Die Nibelungen Teil 2 Kriemhilds Rache.
Inspiratie vör aander waerk
bewirk- Richard Wagner hat 't epos es basis van de gelieknamige opera genaome.
- Tolkien hool ooch oet dit verhaol inspiratie vör 't sjrieve van In de ban van de ring
Parallel mèt d'r Beowulf
bewirkIn d'r Beowulf heesjt d'r drakedoeëder Siegmund, zjuus wie d'r vader van d'r Siegfried.