Modulatie (meziek)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

'n Modulatie is 'n verandering vaan toensoort binne 'tzelfde meziekstök. Me kin zoewel modulere vaan ei toengeslach nao 'n aandert (zuug oonder veur oetlègk) es binne 'tzelfde toengeslach, meh wel mèt 'n aander toencentrum.

In einstummege meziek wie Gregoriaans gezaank is 'n modulatie gaw bereik door de melodie te verandere. In de barokke en klassieke meziek is 't vereis tot me 'n modulatie veurbereit door 'n gooj harmonische progressie. 'n Modulatie gebäört daan in weze door e paar dobbelzinnege akkoorde die zoewel in de aw es in de nui toensoort kinne weure verklaord. Vaanaof de romantiek weure de regele losser, umtot de groeter rol vaan de chromatiek daan ouch tertsverwantsjappe touwliet. In de popmeziek weurt dèks zoonder gedeuns gemoduleerd, veural um e leedsje spannend te hawwe.

Modulaties nao de parallel

Wie gezag kós me in einstummege meziek vrij gemekelek 't toengeslach verandere door 't gezaank te buige. Stèl tot me beveurbeeld in d'n Dorische modus zingk (vaan d nao d), daan kin me, nao 'n regel die (wie dat ziech huurt) op 'n d indeg, wijer goon in de Lydische modus (vaan f nao f) en f es toencentrum aonhawwe. Allewel tot me daan de modus ('t toengeslach) heet veranderd, gebruuk me nog ummer dezelfde note.

In de modern meziektheorie steit dees meneer vaan modulere bekind es modulatie nao de parallel. Ouch in latere meziek kump dat veur. Zoe kin me vaan d-klein nao F-groet (twie toensoorte mèt allebei 'tzelfde aontal veurteikens, naomelek ein mol) modulere door de volgende progressie:

akkoord	d	C	F
in d-klein:	I	VII	III
in F-groet:	VI	V	I

Alledrei de akkoorde zien te verklaore in zoewel d-klein es F-groet. Zoe is 't d-kleinakkoord d'n ierste trap vaan de toensoort d-klein, meh ouch de zèsde trap vaan F-groet. Normaal zouw dit akkoord neet dobbelzinneg zien, meh umtot 't C-groetakkoord drachteraon kump, d'n dominant vaan F-groet, weurt 't dat innins wel: me geit mèt trökwèrkende krach dat d-akkoord es de zèsde trap vaan F hure.

Klassieke modulaties

In de meziek(theorie) vaan d'n achtienden iew waor de parallel ein vaan de veer ingste verwantsjappe. De aandere drei waore:

• De gelieknaomege toensoort (veur d-klein is dat D-groet)
• D'n dominant ('ne kwint debove; veur d-klein beveurbeeld a-klein)
• De subdominant ('ne kwint droonder; veur d-klein zouw dat g-klein zien)

Modulaties waore gooddeils beperk tot dees veer relaties. Wijer aofgelege modulaties, beveurbeeld vaan d-klein nao G-groet, kaome wel veur; me spraok daan vaan "verwantsjap in de twiede graod" of, bij bezunder wiedaofgelege relaties, "in de daarde graod".

Romantische en latere meziek

In de vreugromantiek kump e nui typ modulatie sterk op: de tertsverwantsjap. Heibij moduleert me nao 'n toensoort die 'n (groete of klein) terts bove of oonder de aw toensoort ligk. Zoe woort 't meugelek um vaan C-groet nao As-groet te goon:

akkoord	C	G	As
in C-groet:	I	V	VI-
in As-groet:	III#	VII#	I

Wie me kin zien, vèlt dees modulatie allein te verklaore mèt verhuugde en verliegde trep. De toen as en 't bijbehurend As-groetakkoord koume neet veur in de toenlèdder vaan C-groet, meh es me de zèsde trap verlieg (normaal 'n a-kleinakkoord, noe As-groet) kin me dat akkoord wel kriege. Umtot verliegde zèsde trappe in de romantiek bezunder gebrukelek woorte, kloonk 'n tertsverwantsjap de lui neet mie zoe vreemp in de oere.

Me kump de tertsverwantsjap bij Ludwig van Beethoven hei en dao tege, meh bij Franz Schubert weurt ze ech gebrukelek. Door de negentienden iew heer weure modulaties ummer gewaogder; componiste zeuke ummer wijer relaties. Bij laatromantische componiste kin me al geregeld modulaties gebaseerde op de verliegde twiede trap vinde, beveurbeeld vaan C-groet nao Des-groet. Impressionistische componiste make dèks gebruuk vaan relaties gebaseerd op de middeliewse toenlèdders. Es gevolg daovaan kin me begin twintegsten iew zoonder probleme modulere nao:

1. Eder toensoort boevaan d'n tonica (trap I) 'n akkoord oet de toenlèdder vaan de aw toensoort is (me kin vaan C-groet nao d-klein, modulere, want d-f-a, d'n tonica vaan d-klein, is trap II vaan C-groet)
2. Eder toensoort boevaan d'n tonica 'n akkoord oet de gelieknaomege toensoort vaan de aw toensoort is (me kin vaan C-groet nao Es-groet, want de toene es-g-bes koume veur op de toenlèdder vaan c-klein)
3. Eder toensoort boevaan d'n tonica op ein vaan de gelieknaomege middeliewse toenlèdders zit (me kin vaan C-groet nao Des-groet, want de toene des-f-as zitte in de toenlèdder vaan c Frygisch)

Mèt C-groet zien daorum direk verwant: c-klein, Des-groet, d-klein, D-groet, Es-groet, e-klein F-groet, f-klein, G-groet, g-klein, As-groet, a-klein, Bes-groet, bes-klein en b-klein.