Maetkónde

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

'n Vrouw guuef óngerrich inne maetkónde aan studente. Inne Middelieëve waas 't óngewuuen det 'n vrouw aafgebildj woort es lieërerin, veural wen de studente wersjienlike mónnike zeen. 't Kan zeen det ze 'n personificatie vanne maetkónde is.

De maetkónde of geometrie (van 't Aadgrieks: γεωμετρία; geo- "aerd", -metria "maeting"; 't "maete vanne aerd") is 't óngerdeil vanne wiskónde det zich besjeftig mit 't bepaole van aafmaetinge, vörm, de relatieve positie van figuren enne eigesjappe vanne ruumdje. De specifiek Nederlandjsen term "maetkónde" woort róndj 1600 dore Vlaamse wiskóndige Simon Stevin geïntroduceerdj. 'ne Wiskóndige dae op 't gebied vanne maetkónde wirk wuuertj 'ne maetkóndige geneump.

De maetkónde is ein vanne aadste weitesjappe. Aanvenkelik begós es e gehieël van praktische kènnis euver lingdjes, oppervlakdje en volumes woort de maetkónde innen derdjen ieëf veur Christus door Euclides van Alexandrië van axiomatisch fundament veurzeen. Al in 't klassiek Griekelandj woorte de ieëste axioma's geformuleerdj (worónger de postulate van Euclides), wo later de ganse maetkónde zich oet haet óntwikkeldj. De axioma's woorte gebroek veure wiskóndige definitie van puntje, rechte liene, krómdjes en vlakke. Euclides zien behanjeling vanne maetkónde - de euclidische maetkónde - waas bao 2000 jaor lang de norm, woraan al 't anger wirk woort aafgemaete.