Landjwaer (vestingwerk)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
.jpg)
'ne Landjwaer of landjgraaf is 'ne doorgaonde aarde wal, meistal mèt grachte of greppele en daornehègke.
Landjwaere zint dèks kilomaetesj lang verdedigingswerke, die veural woorte aangelag in de 14e en 15e eëuw. 'ne Landjwaer besjteit oet 'ne ènkele of 'ne döbbele aarde wal mèt aan weersjkantje grachte of greppele. De walle van landjwaere woorte beplant mèt toew sjtruukgewas, veural mèt sjtaekelige saorte zoa-es meidoorn, sjleejdoorn, hóndjsroas of egelantier. 'ne Landjwaer deende veur de besjerming van ein vriej groat gebeed, wobènne de bevolking zich mèt hun good en laevende have koosjte truktrèkke in tieje van gevaor.
De greppele, de sjtaekelige begreujinge en sóms ouch nog de rieje van klein koele, die es sjtrukelgate deende, maakde van de landjwaer ein vriejwaal ónnumbare hènjernis. 'ne Landjwaer hèj mèr ein beperk aantal doorgèng die bewaak koosjte waere. Behauve es besjerming in tieje van ónrös of aorlog, hèjje landjwaere ouch in vrejestied ein nuttige functie. Zie deende óm gebeje aaf te bakene en óm 't veë te besjerme taenge roufdere.
In de lètste eëuwe zint groate deile van landjwaere geëgaliseerd óm de gróndj te kènne gebruke veur landjboew of beboewing. De nog besjtaonde landjwaere bevènje zich hoofzakelik in bebosjde gebeje. Ze kaome veurnamelik in 't oaste van Belsj en 't zuudoaste van Nederlandj veur.
De gemeinte Landjgraaf dank häöre naam aan 'ne kilomaeters lange aarde wal dae deils op 't gróndjgebeed van de gemeinte is gelaege. Dees ómwalling besjtóng hiej oet 'n döbbel ómwalling van óngeveër tweë maeter hoag mèt daotösje 'ne greppel van óngeveër angerhauve maeter deep.
In Gelaen geuf 't ’n wiek die De Landjgraaf hèt, ouch geneump nao de landjwaer dae dao vreuger waas.