Knón
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
E knón is e stök gesjöt det e projectiel in 'n bekans rechte baan op 't doel kan aafsjete. 't Mieëvaad van knón is knóns. 't Knón is róndj 1450 oetgevónje gewaoren in Italië. Dees óntwikkeling koom doere oetvinjing van pólver in Sjina, det door óntdèkkingsreizigers nao Europa woort mitgenómme. Politisch gezeen haet de oetvinjing van 't knón 'n wichtige beteikenis gadj: forte en vestinge wore nao de inveuring van 't knón gein veilige sjoelplaatse mieë veur ridders en lokaal hieërsjers. 't Knón haet daomit ouch biegedragen aan 't ènj vanne middelieëve in Europa.
E knón besteit oet 'n sjeetbuus, 'n óngerstèl (affuit) en richmiddele. E knón is 'ne vuurmóndj: 't projectiel wuuertj aafgesjaote middels kroet det mót waeren óntstaoke. Aafhenkelik vanne meneer worop 't knón wuuertj gelaje sprèk me van veurlajers of van achterlajers. De ajer knóns zeen veurlajers; pas róndjen ènj vanne neugentieëndjen ieëf waas me in staot veur e sloetmechanisme anen achterkantj vanne sjeetbuus te make det in staot waas de krafte te doorstaon die optraeje tiejes 't aafvure.
Knóns zeen inne loup vannen tied in väöl oetveuringe vervaerdig gewaore, zowaal veuren aanval es veure verdaejiging. Aafhenkelik van 't doel woveur 't knón is óntworpe kan de sjeetbuus ane binnekantj gled zeen of getróch. In 't litste val is de luip verzeen van greuf die 't projectiel ómme as doon drejje, wodoor de baan die 't projectiel aaflègk veurspèlbaarder wuuertj.
Es projectiele broek me ónger anger zwaor metale böl, haol projectiele mit 'n explosief lajing, sjrapnel (vergeliekbaar mit haachel).
Verwantj aan 't knón is de houwitser.