Kesjteël Häör

Dit artikel is gesjreve in 't Gelaens. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Häörs, es te dit dialek sjpriks.

Kesjteël Häör is gelaege aan de randj van 't gelieknamig dörp Häör (Horn) in Midde-Limburg, dat deil oetmaak van de gemeinte Leudal.

Ligking, herkóms van de naam

't Kesjteël is ein van de awtste, nog intact zeende middeleëuwse ringmoerbörchte in Nederland. De börch is geboewd op 'n natuurlike verhoaging aan de Maas. De naam Horn, en häör alternatieve sjpellinge Horne, Hurnen en Hornin, sjtamme aaf van 't Germaanse Hornjôn, wat "heuvel of hook in 'n moerassig landj" beteikent. De Maas waas de natuurlike sjeiding tösje Horn en 't naobiegelaege Remunj; in 1342 woort de Maas aevel verder oaswaerts verlag, richting Remunj, wodoor 't kesjteël Horn meë aafhankelik woort van 'n eige sjlotgrach es verdedigingsmechanisme.

Besjrieving van 't kesjteël

't Hujige kesjteël is 'n ringwalbörch mèt 'n veerkantj paortgeboew, dao-aan vas 'ne zudelike vleugel en tweë haufróndj taores. De tweë taores zint óngerling verbónje door de waermoer. Dees ringmoer woort in de 13e eëuw verheuëgd mèt ein oet mergelsjtein opgetrokke tweëde weergank mèt baoge. Teves woorte 't paortgeboew en de taores verheuëgd en de ringmoer veurzeen van arkeltäörekes en sjteunbaere. De oarsjprónkelike börch haej veer haufrónje hooktaores. Tweë van dees taores en 'n deil van de ringmoer zint aevel verdwene bie de vergroating en oetboew van de zudelike vleugel in 't begin van de 15e eëuw. Aan de noordkantj woort teves 'n nuuj paortgeboew aangebrach en woort 't awwe paortgeboew verboewd tot woongedeilte.

Gesjiedenis en beweuners

't Kesjteël dateert vermoedelik al oet de 10e of 11e eëuw, en waas oarsjprónkelik in hènj van zoagenaamde roofridders, die inkómme verkrege door tolheffing op verkeër op de drökbevare Maas. De awtste vermelde heërsjer van 't gebied róndjóm 't dörp Horn is Engelbert van Horn, zoon van Dirk van Horn. 't Kesjteël woort veur 't eësj vermeld in 'ne breef oet 1243 wo-in woort vermeld dat Willem, Heer van Horn en Altena, 't kesjteël en 't nabiegelaege dörp in leën haet gekrege van de graaf van Loon.

Toen Jacob I van Horn in 1450 ziene graaf-titel kreeg woort 't kesjteël 't middelpuntj van 't graafsjap Horne, ein zelfsjtandige minisjtaat. Ónger graaf Filips van Montmorency woort 't centrum van 't graafsjap verlag van Horn nao Wieërt. Filips II woort in 1568, same mèt graaf Lamoraal van Egmont op de Groate Mèrt van Brussel ónthoof, wat 't sjtartsein zou waere veur de Nederlandse Opsjtandj taege de Sjpaanse euverheërsers van de Nederlande.

In 1789 woort 't kesjteël verkoch aan de femilie Magnee, oarsjprónkelik oet Luuk aafkómstig. Dees femilie beheërt 't kesjteël tot de daag van vandaag; 't kesjteël wirt nog sjteeds bewoond door de femilie Magnee.

Róndj 't kesjteël ligk ein in landjsjapstiel aangelag park. Bie 't kesjteël ligk teves 'n 19e eëuwse U-vörmige kesjteëlboerderie die oarsjprönkelik bie 't kesjteël beheuërde.