Henriëtte Presburg
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Henriette Presburg (geb. Nijmege 20-9-1788 – gesjt. Trier 30-11-1863) waor de moder van Karl Marx en dóchter van Isaac Heymans Presburg (gesjt. 1832), koopman in textiel, en Nanette Salomons Cohen (gesjt. 1833). Op 22 september 1814 trówde Henriette Presburg in Nijmege mèt Heinrich Marx (1777-1838), 'ne advocaat. Oet dit huwelijk waoërte 9 keender gebaore, oeëvan d'r twieë joonk sjtórve.
De Henriette waor de óp één nao odste oet e gezin van vief keender. Häöre pap, dae vanaaf 1784 wónde in de Nonnenstraat in Nijmege, waor väörzanger van de joodse gemèngde. D'r achternaam, dae häöre pap pas in 1812 officieel aannoom, wiest d'r óp dat e oorsjpronkelek aafkomstig waor van Presburg, 't Bratislava van allewiel. Henriettes moder kieëm oet Amsterdam. De Presburgs waore neet oonbemiddeld: wie de Henriette trówde, kreeg ze 'n broedssjat van twintigdoezend gulde mèt.
Nao hun huwelek vertrók 't echpaar nao Trier, de wónplaatsj van d'r Heinrich. D'r Karl, gebaoëre in 1818, waor 't driejde keend. Bie hun huwelek waore de Henriette en d'r Heinrich nog joods, mae d'r Heinrich leet zich roond 1820 protestaants deupe öm zie beroep oet te kinne oefene. Hun zaeëve keender waoërte in augustus 1824 gedeupt; de Henriette bèjde nog bies november 1825.
Dör de biografe van Karl Marx wert de Henriette dèk aafgesjilderd es 'n ‘gutes Hausmütterchen ohne besondere Geistesgaben’. Inderdaad betuuënd ze zich in häör breve aan d'r Karl 'n bezörgde moder, mae de neerbuigende karakterömsjrieving is tóch groeëtendeels gebaseerd op de negatief oetlaotinge die d'r Marx in zieng breve deed över zieng moder. Wie e es vluchteling in Londe in groeëte örmooj verkieërde noeëmt e häör in z'n breve aan d'r Friedrich Engels ‘die Alte’, die 'm neet flót genóg oet ziene financiële noeëd hólp.
Nao d'r doeëd van d'r Heinrich moes de Henriette allèng 't gezin mèt zès heemwónnende keender rechhaowe; d'r zoon Karl sjtudeerde doe al. Oondanks häör broedssjat en 't gaeld dat d'r Heinrich how verdènd, laefde 't gezin hieël zuinig. Häör financieel zake leet de Henriette regele dör häöre Nederlandse zjwaoger Lion Philips, dae in Zaltbommel wónde en d'r groeëtvader waoërt van de sjtichters van 't Philips-concern. In 1859 beneumde ze 'm töt häöre executeur-testamentair. Nao häöre doeëd blaeëk dat d'r nog behuurlek väöl gaeld vör eder keend resteerde.