Generatieve grammair
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Generatieve grammair, transformationele grammair, chomskyaonse grammair of generatieve taolkunde is de studie vaan taol in de vörm vaan grammair mèt es dool 't analysiere vaan wat gebäört bij d'n taolgebruker veurtot 't taolproductie guuf (dös veurtot me de taol oetsprik). Vervolges oonderzeuk zie wie de transformaties in boezjering komme vaan de depe taolstructuur (de oonderligkende structuur) en 'tgein wat de taolgebruker dao-op volgenterend "oetproddesiert" (de opligkende structuur). e Veurbeeld:
- Opligkende strucuur: Sjef hawt häöm.
- Oonderligkende structuur: Sjef (= subjektief, daarde persoen dös heer/zie in dizze casus Sjef) hawt (= hawwe, persoensvörm, singulair, allewijl, daarde persoen dös hawt) häöm (= direk objek, daarde persoen, mannelek dös häöm).
Frepant is tot dees oonderligkende structure euveral ter wereld veurkomme in taole. Däörum sprook de taolweitesjapper Noam Chomsky, dee eine vaan de groondligkers vaan de generatieve grammair waor, vaan 'n universeel taolversjijnsel. Heidoor kom 'r bis de conclusie tot lui 'n aongeboor taolvermeuge höbbe. Dit weurt evels, same mèt de ganse generatieve grammair, allewijl door väöl taolweitesjappers bekritisierd. Zuuch mie hei-euver oonder 't köpke Historie vaan de generatieve grammair.
Historie vaan de generatieve grammair
bewirk't Goof al ideeë vaan 'n generatieve grammair veur de Twiede Wereldoorlog. Veural Ferdinand de Saussure expirimenteerde mèt dit concep. 't Waor evels pas nao de oorlog, vaanaof de Jaore 50, tot me dees theorie vörm góng geve. Degeinen dee dao de mieste invlooj op heet gehad is d'n ierder genömde Noam Chomsky. Umtot heer evels neet de bedènker is vaan dees gedachde, nogmaols: 't idee bestoont al, is de benaoming chomskyaonse grammair (die op ziene achternaom sleit) neet riechteg. Ouch kin me neet vaan generatieve taolkunde spreke. Weliswoer maakde de generatieve grammair de brögk tösse fonologie en grammair ('n unicum in deen tied) is 't gei concep dat de gans taolweitesjap kin verandere umtot d'r sömpelweeg terreine in de taolweitesjap zien die gei invlooi höbbe op de gedachde en visa versa. Allewel de meiste fonologe en aander taolköndege nog ummertouw dèks de gedachdes vaan de generatieve grammair mètnömme in hun theorieë gief 't sins de einentwintegste iew hendeg väöl kritiek tege häör. Degeinen dee dao veural veur heet gezörg is Michael Tomasello. Zien theorieë gaon regelrech tege de generatieve grammair in.