Ethologie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Ethologie of gedraagsbiologie is de weitesjappelik studie van 't gedraag van bieëster, veural gerich op 't netuurlik gedraag, wobie det gezeen wuuert es 'n eigesjap aangepas dore evolutie. 't Hingk nej same mit behaviorisme, wobie reacties op prikkels en getraendj gedraag in laboratiora centraal steit.
Versjillendje biologe höbbe zich inne gesjiechte besjeftig mit aspekte van 't gedraag van bieëster. Zoea ligke de wortelen in 't werk van Charles Darwin en Amerikaanse en Duitse vogeldeskóndige vanne late neugentieëndje enne vreug twintjigste ieëf, worónger Charles O. Whitman, Oskar Heinroth en Wallace Craig. 't Vakgebied zelf begós inne dertiger jaore mit 't werk vanne Nederlandjse bioloog Nikolaas Tinbergen enne Oeasteriekse biologe Konrad Lorenz en Karl von Frisch. Ethologe zeen gerich op 't gedraagsprocès en neet zozieër op ein specefiek groep bieëster, en bestudere döks ein saort gedraag, wie agressie, in e groeat aantal ónverwantje saorte.
Ethologie is es vakgebied flot 'nt grujje. Mitten aanvank vanne einentwintjigste ieëf höbbe vörsjers ummer mieë nuuj conclusies getroch in opzichter van bieëstelike communicatie, emoties, cultuur, lieërvermeuge en sexualiteit, wovan lang woort gedach det det al bekandj waas. Hiebie zeen nuuj vakgebiede, wie neuroethologie, óntstange.
Begrip van ethologie of 't gedraag van bieëster is wichtig veur bieëster te kónne traene. Zoea kan me namelik de bèste bieëster oetkeze veur bepaoldje take. Ouch kan me de prestaasje verbaeteren en óngewins gedraag aaflieëre.