Elementair deilkes
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Elementair deilke is e deilke ('n klein wieväölheid aan materie) det neet wiejer te spliete vèltj in anger deilkes. In de hujige modelle zint de elektrone, neutrino's en quarks elementair deilkes, aevenes de zwaorder versie van 't elektron en de neutrino, de krafveurendje deilkes en häör antideilkes.
In de netuurkónde wuèrtj 'n elementair deilkes geach gein inwenjige structuur te höbbe, aangezeen 't neet is samegestèldj oet nag kleinder deilkes. Al de grótter deilkes zint samegestèldj oet elementair deilkes. In de modern theorie van de atoomfysica, 't standerdmodel, zint quarks, leptone en iekbosone (wie fotone) elementair deilkes.
In 't vergangene woorte hadrone (mesone en baryone wie 't proton en 't neutron) en ouch zelfs ganse atoame betrach es elementair deilkes.
Elementair deilkes kinne in 't algemeint neet in stilstäöndjen toestandj aafzunjerlik waere waorgenómme. Allein bie snelheje kórt ónger de leechsnelheid kinne ze waere waorgenómme in e bellevaat es ioniserendje straoling, es kósmische straoling of kónsmaesig versneldj in 'nen deilkesversneller.
| Fysische deilkes | |
|---|---|
| Atomair deilkes: | Molecuul ∙ Atoom ∙ Ion |
| Subatomair deilkes: | Nucleon ∙ Atoomkaer |
| Bosone: | Foton ∙ Gluon ∙ W-boson ∙ Z-boson ∙ Higgsboson ∙ Graviton ∙ Kaön ∙ Pion ∙ Meson |
| Fermione: | Quark ∙ Lepton ∙ Neutrino ∙ Elektron ∙ Positron ∙ Muon ∙ Tau ∙ Proton ∙ Neutron ∙ Baryon |