Chimpansees
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De chimpansees zien twie soorte minsape oet 't geslach Pan. 't Geit um de groete of gewoene chimpansee (Pan troglodytes) en de bonobo of dwergchimpansee (Pan paniscus). Ze liekene sterk opein en stoon ouch kort bij de mins; ze zien eus ingste verwante. De groete chimpansee leef in e gebeed vaan Wes- tot Midde-Afrika, de bonobo kump allein in Kongo-Kinshasa veur. Tot 1929 woorte ze veur ein soort aongezeen.
Allebei de soorte zien get klein veur minsape en leve 't bèste deil vaan d'n tied op de groond, al kinne ze good klumme. Ze loupe gemeinelek op veer pu, die wie de mieste minsape alleveer wie erm oetzien (mèt han aon veur- en achterpu), meh kinne good rechop goon. Ze zien bezunder intelligent en weure dao ouch dèks op getes; tot aon 't daarde jaor verlöp hun oontwikkeling zelfs snelder es die vaan e minsekeend. Hun dieet is omnivoor. Versjèlle tösse de bei soorte zien tot de bonobo e stök kleinder is (de groete chimpansee kin maanslaank weure, de bonobo noets groeter es e keend), get dèkser rechop löp en minder vleis èt. De belaankriekste versjèlle zitte evels in 't gedraag: de groete chimpansee leef in 'n ing en hiërarchische gemeinsjap mèt 'n alfamenneke wat in de jach veuraon steit, de bonobo evels is matriarchaol, egalitair, minder op vechte en mie op seks geriech.