Belsj federaol parlemint

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

't Belsj parlemint is e twiekamereg parlemint wat de federaol zake vaan 't land es mandaot heet. 't Hoegerhoes vaan 't parlemint neump me de Senaot, 't liegerhoes hèt de Kamer vaan Volksvertegewoordegers. 't Parlemint zit in 't Paleis vaan de Natie aon de Wètstraot in Breusel.

Senaot

De Senaot besteit oet 60 lui, die neet direk weure gekoze. In de Senaot vint me twie soorte parlemintariërs:

• 50 deilstaotssenatore. Die weure door de regeringe vaan de deilstaote aongeweze.
• 10 gecoöpteerde senatore. Die weure same gekoze door de senatore vaan de veurege categorie. De Nederlandstaolege coöptere zes, de Frans- en Duitstaolege veer senatore.

Tot en mèt de verkezinge vaan 2010 gaof 't veer soorte senatore. Allein de gecoöpteerde senatore zien geliek gebleve (ouch in aontal: 10). In plaots vaan deilstaotssenatore gaof 't toen 21 gemeinsjapssenatore. Daoneve gaof 't 40 direk gekoze senatore (dat góng mèt 'ne landeleke keeskrink) en e variabel aontal senatore vaan rechsweeg. In de lèste categorie vele de (wèttege) mierderjaorege kinder vaan de Keuning. Oonder Albèr II waore dat 'rs drei, sinds 2013, wie Filip op de troen kaom, gein mie (heer heet nog gein volwasse kinder). Bij 't communautair akkoord vaan september 2011 woort beslote veur de Senaot te hervörme: de direk verkoze senatore en de senatore vaan rechsweeg woorte aofgesjaf. Tegeliek woorte ouch zien bevooghede sterk beperk (zuug oonder). Dit alles waor e compromis wat tot stand kaom nao 'n lang discussie euver 't nöt vaan dit hoegerhoes; veural in Vlaondere hejje väöl politici 't liever gans aofgesjaf.

Kamer vaan Volksvertegewoordegers

Dit orgaan, wat me dèks kort-eweg Kamer neump, besteit oet 150 leie weurt gans direk door de bevolking verkoze. Me kin ziech mer kandidere veur ei keesarrondissemint, zoetot me altied stump op iemes oet de regio. 't Gief èlf keeskring: eine veur eder provincie, oetgezunderd in Vlaoms-Braobant, boe 't ooste de keeskrink Leuve is en 't weste same mèt 't Breusels Hoofsteielek Gewes 't keesarrondissemint Breusel-Halle-Vilvoorde vörmp. Edere keeskrink krijg 'n aontal zetele wat weurt aofgepas op 't aontal inwoeners dat 'r heet. Veur eder verkezing weure die aontalle obbenuits opgestèld. In 2014 laog de verdeiling zoe:

• Wes-Vlaondere: 16 zetele
• Oos-Vlaondere: 20 zetele
• Antwerpe: 24 zetele
• Vlaoms-Braobant: 15 zetele
• Breusel-hoofstad: 15 zetele
• Limbörg: 12 zetele
• Henegouwe: 18 zetele
• Waols-Braobant: 5 zetele
• Name: 6 zetele
• Luik: 15 zetele
• Luxemburg: 4 zetele

Tot en mèt de verkezinge vaan 2010 bestoonte de keeskring Vlaoms-Braobant en Breusel-hoofstad nog neet. In plaots daovaan waor oostelek Braobant oondergebrach bij de keeskrink Leuve, en vörmde 't Breusels gewes same mèt westelek Vlaoms-Braobant 't keesdistrik Breusel-Halle-Vilvoorde (BHV). Bij de vörming vaan de regering-Di Rupo in 2011 woort aofgesproke dit lèste distrik te spliete.

Sinds 2003 gelt in 't Belsj 'ne keesdörpel vaan 5%. In kleinder keeskring, boe me mèt 5% vaan de stumme toch geine zetel haolt, heet dat gein effek. Doortot de keesdörpel per keeskring apart gelt, kin 'n partij bès in de ein provincie wel, in de ander provincie neet in de Kamer koume. Dit gebäörde beveurbeeld in 2010 mèt Lijst Dedecker.

Aongezeen Vlaondere mier inwoeners heet es Breusel en Wallonië bijein, zouw 't kinne gebäöre tot 'n mierderheid vaan de Kamer get beslut wat in 't naodeil vaan de Franstaolege is. Um dit te veurkoume besteit de alarmbelproceduur. 'n Gemeinsjap kin 't debat euver de kwestie daan stèllègke en de regering vraoge hei-euver te beslisse.

Bevooghede

't Belsj parlemint heet 'n wètgevende en 'n controlerende functie. De bevooghede vaan Kamer en Senaot zien neet dezelfde. Veur 1993 waor dat feitelek wel zoe, en tot 2011 had de Senaot nog ummer oetgebreide bevooghede. Allewijl kump de lèste kamer mer eine kier in de maond bijein en beslis ze allein nog euver staotsinriechting en 't Keuningshoes mèt.

Tot 2014 laoge de zakes zoe: De daogelekse politiek späölde ziech toen al veural aof in de Kamer, dewijl de Senaot veur reflexie deende (boe nui wètte mèt es 't good is minder partijpolitieke inbring woorte bezeen). De Senaot waor, door de gemeinsjapssenatore en gecoöpteerde senatore, ouch belaankriek in de communicatie mèt de euverhede in de twiede bestuurslaog. De Senaot stumde en beslisde al neet mie euver de financië (de begroeting veural), de geriechteleke aonspraokelekheid vaan de ministers, de vasstèlling vaan 't legercontingent en de naturalisaties. Zien meining waor wel nujeg bij versjèllende fundamenteel zake, wie veranderinge vaan de groondwèt, wètte op de Raod vaan Staot of de geriechteleke mach en de ratificatie vaan internationaol tractaote en lidmaotsjap in internationaol organisaties; die bevooghede heet 'r dus deils gehawwe. In alle aander gevalle moch de Senaot mètbeslisse; heer maakde daan gebruuk vaan zien evocatierech. ouch höbbe allebei de kamers 't rech op oonderzeuk.

Samestèlling

Bij de verkezinge vaan 25 mei 2014 koze de Belzje de volgende kamerfracties:

Kamer - Vlaomse partije

• N-VA: 34 zetele
• CD&V: 18 zetele
• Open VLD: 14 zetele
• sp.a: 12 zetele
• Groen: 6 zetele
• Vlaams Belang: 3 zetele

Totaol

87 zetele

Kamer - Franstaolege partije

• PS: 24 zetele
• MR: 20 zetele
• CDH: 8 zetele
• Ecolo: 6 zetele
• PTB-GO!: 2 zetele
• FDF: 2 zetele
• Parti Populaire: 1 zetel

Totaol

63 zetele

De senaot moot nog weure verkoze. Dit is zien aw samestèlling:

Senaot - Vlaomse partije

• N-VA: 10 zetele
• CD&V: 7 zetele
• sp.a: 4 zetele
• Open VLD: 4 zetele
• Groen!: 2 zetele
• Vlaams Belang: 2 zetele

Senaot - Franstaolege partije

...

Senaot - euvereg

• 10 gecoöpteerde senatore

Wie gezag zal de koumende senaot slaanker weure en minder bevooghede kriege.