Attisch

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Attisch of Attisch-Grieks is 'n Aajdgrieks dialek. 't Woort gesproke in Attica, dat wèlt zègke Athene en umgeving. Door 't groet corpus aon tekste oet Athene is dit dialek veeroet 't bèste bekind. 't Waor e prestiesjdialek, en in d'n tied vaan 't hellenisme waor 't Attisch veeroet 't belaankriekste bestanddeil vaan de Koinè. Attisch leek 't mieste op Ionisch, en weurt soms es oonderdeil daovaan gezeen. 't Had evels ouch e paar eigenaardeghede, zoewie get beperkde affiniteit mèt 't Dorisch.

Attisch moot neet weure verward mèt Atheens, 't Nuigrieks accent wat allewijl in Attica gesproke weurt, of mèt 't Aajd-Atheens, e middeliews dialek wat vreuger in Athene en noe nog op e paar ander plaotse in Griekeland weurt gesproke.

Verspreiing

Neve Attica woort 't Attisch ouch gesproke op Lemnos en nog get eilen in de Egeïsche Zie. Op Lemnos vervong 't de aw Lemnische taol (die neet aon 't Grieks verwant waor).

Kinmerke

Vocaole

De lang ā oet 't Oergrieks is miestens in 'n ē veraanderd (gesjreve η), meh nao 'n e, i of r is 't 'n ā gebleve. In 't Dorisch blijf de ā ummer, in 't Ionisch is 't consequent 'n η gewore.

Attisch, Ionisch μητερ mèter, Dorisch ματερ mater 'moojer'
Attisch, Dorisch μακρα makra, Ionisch μακρη makrè 'brei' (v.)

Es dit diafoneem evels nao 'n historische w (gesjreve ϝ) kump, die later is weggevalle, blijf d'n ē-klaank stoon n'importe wat veur klaank in de klassieken tied deveur kaom.

Attisch, Ionisch κορη korè, Dorisch κορα kora oet *κορϝη/κορϝα *korwè/korwa 'meidske'.

Ouch de historische korte a wèlt nog welins 'n e weure:

Attisch Ἀρτεμις Artemis, Dorisch Ἀρταμις Artamis

'n Vervalle -s- veur 'ne consonant zörg veur 'n verlenging vaan de veurgoonde vocaol, wie dat in de mieste meh neet in alle dialekte zoe is.

Oergrieks *esmi > Attisch, Ionisch, Dorisch εἰμί eimi (spreek oet [eːmi]), Lesbisch ἐμμι emmi 'iech bin'

D'n upsilon weurt oetgesproke wie [yː], dewijl dat in 't Dorisch [uː] gebleven is.

In 't Attisch vint hiel dèks contractie plaots tösse twie opeinvolgende vocaole. In de mieste aander dialekte gebäört dat neet of minder.

Attisch ποιῶ poioo, Ionisch ποιέω poieoo 'iech maak/daon'
Attisch ἐθνους ethnous, Ionisch ἐθνεος ethneos 'volk' (gen.)

Consonante

De h- blijf in 't Attisch behawwe.

Attisch, Dorisch ὑδωρ hudoor, Ionisch, Eolisch ὐδωρ udoor 'water'

'ne Gepalataliseerde klaank middenin e woord versjijnt wie -tt-, neet wie -ss-. Dit is eint vaan de wienege Attische kinmerke die de Koinè neet höbbe gehaold.

Attisch θαλαττα thalatta, Ionisch θαλασσα thalassa 'zie'

De w- (gesjreve ϝ, zuug bove) verdwijnt al in e vreug stadium, dewijl ze in sommege dialekte (Dorisch, meh veural Eolisch en Arcadisch) väöl laanger blijf.

Bij väöl werkwäördsvörm en verbuiginge op -i(n) kin de -n wel of neet optrejje, al gelaank 'ne vocaol of 'ne consonant drachter kump.

ἐστι(ν) esti(n) 'heer is'

Grammatica

't Attisch is 't instegs dialek boevaan me in de klassieken tied nog 'nen dualis kint. Dat kin evels ouch ligke aon 't väöl groeter tekscorpus: d'n dualis kump mer bij 'nen inkelen oteur veur en 't kin dus tot dee vörm ouch in Athene al neet mie in de spreektaol leefde.

Oonzijege wäörd in 't miervoud mote 'nen inkelvoudege werkwoordsvörm kriege. Neet eder Aajdgrieks dialek is dao zoe dwingend in.