Negende iew
(Doorverweze van 9de ieëw)
achste iew - negende iew - tiende iew
De negende iew vaan de christeleke jaortèlling leep vaan 801 tot en mèt 900. In (Wes-)Europa waor dit d'n tied vaan de Karolingische Renaissance, 'nen tied boe-in dit deil vaan de wereld e bitteke vaan ziene vreugere bleuj trökkraog. De islamitische besjaving waor dominant: al waor de groetsten opmarsj noe wel gestuit, de cultuur en wetensjap haolde e hoeg niveau. In China waor de Tang-dynastie op häör retour; 't land waor daomèt ouch in verval. Ouch de Mayabesjaving löp trök; hei kump oonderhand 'n ind aon de klassieke Mayatied.
Gebäörtenisse
bewirk- 801: Barcelona kump weer in christeleke han. 't Weurt touwgeveug aon de Spaonse Mark vaan 't Frankisch Riek.
- 802: Nikephorus I weurt keizer vaan Byzantium; begin Nikephorische Dynastie.
- 802: Naotot de Sakse bij 't Frankisch Riek zien ingelijf, weure hun wètte op sjrif gezat.
- 806: De Abasside valle Klein-Azië binne en pakke get gebeed op 't Byzantijns Riek.
- 813: Leo d'n Armeen zèt Michael I aof.
- 814: Sjarel de Groete geit doed.
- 820: Leo d'n Armeen weurt vermaord; Michaël II, stamvaajer vaan de Armoriaonse Dynastie, weurt keizer.
- 821: De Tahiridedynastie kump in Perzië aon de mach. Heimèt indeg de facto de Arabische euverheersing vaan 't land, al blijf de dynastie in naom wel oonderworpe aon 't kalifaot.
- 832: Ajdste gedateerde inscriptie oet Chichen Itza, 'n stad die in dezen iew tot bleuj kump.
- 834: De Vikinge plundere Dorestad veur d'n ierste vaan veer kier.
- 842: De Eide vaan Straasbörg weure opgestèld. Bezunder hei-in is tot me de volkstaole Aajdfrans en Aajdhoegduits gebruuk; vaan de ierste taol zien dit de ajdste bewoerde ganse zinne.
- 843: Bij 't Verdraag vaan Verdun weurt 't Frankisch Riek verdeild in e westelek, e middelste en 'n oostelek deil.
- 848: In Zuid-Indië weurt 't Cholariek gestiech.
- 856: León weurt door de chistene hereuverd en kump oonder 't keuninkriek Asturië.
- 861: 't Abassidekalifaot vèlt oonder intern twiste oeterein.
- 866: Porto weurt door de christene hereuverd.
- 867: Basilius de Macedoniër vermaord keizer Michaël III, weurt zelf keizer en stiech de Macedonische dynastie.
- 870: Verdraag vaan Eisde (ouch Verdraag vaan Meerse): 't Karolingisch Midderiek weurt nao d'n doed vaan Lotharius II verdeild oonder Fraankriek en 't Oos-Frankisch Riek.
- 870: Naotot Al-Mu'tamid tot kalief weurt gekroend, kump 'n ind aon de anarchie vaan Samarra.
- 882: Stiechting vaan de Kievse Roes, 't ierste Oos-Slavisch voorstedom.
- 885: Gerulf, stamvaajer vaan 't Hollands Hoes, weurt graof in Wes-Friesland (boe me daan e groet deil vaan de Noordziekös oonder versteit).
- 893: Zamora weurt door de christene hereuverd.
Kunste
bewirk- 't Hildebrandsleed weurt gesjreve.
Religie
bewirkPersoene
bewirkVoorste
bewirk- Alfred de Groete
- Basilius de Macedoniër
- Kʼakʼupakal
- Leo de Wijze
- Lotharius I
- Lowie de Vrome
- Al-Ma'mum
- Al-Mu'tamid
- Al-Mu'tasim
- Al-Mutawakkil
- Harun ar-Rashid
- Sjarel de Groete
- Sjarel de Kale
- Vijayalaya Chola
- Wenzong
- Yizong
Wetensjappers
bewirkJaore
bewirk| Jaore 800 | 801 | 802 | 803 | 804 | 805 | 806 | 807 | 808 | 809 | 810 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jaore 810 | 811 | 812 | 813 | 814 | 815 | 816 | 817 | 818 | 819 | 820 |
| Jaore 820 | 821 | 822 | 823 | 824 | 825 | 826 | 827 | 828 | 829 | 830 |
| Jaore 830 | 831 | 832 | 833 | 834 | 835 | 836 | 837 | 838 | 839 | 840 |
| Jaore 840 | 841 | 842 | 843 | 844 | 845 | 846 | 847 | 848 | 849 | 850 |
| Jaore 850 | 851 | 852 | 853 | 854 | 855 | 856 | 857 | 858 | 859 | 860 |
| Jaore 860 | 861 | 862 | 863 | 864 | 865 | 866 | 867 | 868 | 869 | 870 |
| Jaore 870 | 871 | 872 | 873 | 874 | 875 | 876 | 877 | 878 | 879 | 880 |
| Jaore 880 | 881 | 882 | 883 | 884 | 885 | 886 | 887 | 888 | 889 | 890 |
| Jaore 890 | 891 | 892 | 893 | 894 | 895 | 896 | 897 | 898 | 899 | 900 |