Kathare
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Kathare of Albigenzer waor 'n christeleke gnostische groepering die actief waor tiedens de late Middelieëwe in Occitanië, 't zuide van Frankriek en ooch in West-Duutsjland oeë ze in Kölle in 1143 es örsjte plaatsj in Europa vermeld werre. Zoewal mansluuj es vróluuj koese de wiejing oontvange en es gèseleke dör 't laeëve goeë en de mèsse waoërte in de vólkstaal ópgedrage en dus neet in 't Latien . De Kathare wieze 't Aod Testamaent aaf; d'r God dae dao ópgeveurd wert, is d'r sjepper van de (sjlechte) sjtoffeleke waelt, d'r Demiurg, vinne de Kathare. De centraal plaatsj wert ingenaome dör d'r aod christeleke Jezus. De Albigenzer waoërte bezieë es ketters en dör de Rooms-Katholieke Kèrk en door de Franse köninge bloedig vervolgd.
Historie bewirk
Vanaaf d'r 10de ieëw waoërte zoewal de Westerse es Oosterse Kèrke geconfronteerd mèt 'n heróplaeving van gnostische sjtrominge. 't Pluriform en verdraagzaam cultureel klimaat van doe in Zuid-Frankriek sjpelde 'n groeëte ról bie 't oontsjtoeë van 'n echte taegekèrk. D'r taegestjand van de Rooms-Katholieke Kèrk waor groeët, aanvankelek zoonder succes.
In 1145 wert Bernard van Clairvaux nao Zuid-Frankriek gesjikd öm de Kathare te övertuge zich truuk bie de Katholieke Kèrk aan te sjlete. Z'n praeëke veende evvel gee gehuuër. Intaegendeel: de luuj jouwde 'm publiekelek oet. Ooch de praeëke in 1206 van Dominicus Guzman, d'r latere sjtichter van de Dominicanerorde howwe geen effect.
In 1209 röpt Paus Innocentius III óp töt 'ne kruustóch taege de Kathare en ooch d'r Fraanse köning Filips II gèft z'n baronne toesjtèmming öm mèt te sjtrijde. Eges deet e evvel neet mèt. Aanvankelek sjteet 't leger oonder ópperbevel van Arnaud-Amaury, abt van d'r abdij van Citaux. Oonder zieng leiding wert in juli 1209 de gaanse bevolking van Béziers oetgemoord, vólges häömzelf en de kronieke 20 000 luuj. In juli 1210 werre in Minerve 140 Kathare laevend verbraand. 't Is de örsjte massaal verbrenning van Kathare.
In 1243 sjtart 'ne driejde kruustóch taege de Albigenzer. Château de Montségur, 't lètste bólwaerk van de Kathare, valt in 1244. 215 parfaits[1] werre verbraand óp d'r braandsjtapel. Mèt de verovering van Montségur zeunt de hoeëgtiejdaag van 't Katharisme över. 't Katharisme geet oondergronds en es nuuj sjtrijdmiddel taege de Kathare wert dör de Rooms-Katholieke Kèrk de inquisitie ópgericht. De Dominicane werre belast mèt de oetveuring. In d'r 14de ieëw werre in en roond Montaillou de lètste Kathare ópgesjpoord en vermoord.
Guillaume Bélibaste (geb. 1280) geldt es d'r lèts verbraande Kathaarse parfait. E waoërt óp d'r braandstapel gezat in 1321 in Villerouge-Termenès. In dit plaetsjke is noe mèt geldeleke sjteun van de Europese Gemeenschap e museum ópgericht dat gaans an häöm en 't Katharisme is gewiejd.
Naamgaeving bewirk
Degennige die vaeër allewiel 'kathare' neume kaante eges dat waoërd neet èns. Ziezelf neumde zich gewoeën christene of "vreun van God". In de kronieke van de tiedsgenote van de Kathare en in de inquisitieversjlage werre ze Albigenzer geneumd, nao de sjtad Albi. In d'r vólksmoond neumde me ze in hunne ège tied bonhommes of bonnefemmes, de "gooj mansluuj", "gooj vróluuj", en dat öm 't oondersjèèd mèt de vertegenwoordigers van de Rooms-Katholieke Kèrk te make.
Haoverwaegs d'r 12e ieëw keumt 't waoërd "kathaar" vör de örsjte kieër vör in 'n praeëk van d'r Duutsje monnik Eckbert von Schonau. E verwaes daomèt nao christene die in 't Rienlaand aafwaeëke van d'r lieër.
In 1848 sjrieft Charles Schmidt, 'ne Elzasser, de "Geschichte der Valdesier und Katharer"; in 't Fraans wert d'r titel "Histoire et doctrine de la sekte des Cathares ou Albigeois" (1848). Pas daonao wert 't gebrukelek om degene die örsj Albigenzer werre geneumd 'kathaar' te goeë neume.
"Kathaar" is verwant an 't Griekse katharsis en 't Limburgse waoërd "kètter" is d'r van aafgeleid.
Beginsele van d'r lieër bewirk
D'r Kathaarse lieër is gnostisch van oorsjprong. De eucharistie is vör de Kathare gee sacramaent en ze verwerpe de transsubstantiatie. De Kathare gleufde in docetisme.
De Katharen kaante driej niveaus van toegaank töt d'r lieër:
- 'ne Chrétien how, nao e noviciaat, 't consolamentum oontvange. Dit waor 't enige sacramaent vör de Kathare. 't Waor 'n vörm van inwijding in d'r Hèllige Gees en gebäörde dör haandópliegking. Hiedör wert d'r goddeleke geest (de goddeleke voonk) in d'r miensj in contact brach mèt d'r Hèllige Gees, oeëdör d'r miensj in sjtaot is z'ne goddeleke oorsjprong te ervare. Nao 't consolamentum moes e laeve vólges 'ne sjtrikte regel. Dèzze regel waor ascetisch van aard: verbod öm deerlek voedsel te aeëte en 't gebod öm 'n evangelische moraal te beoefene: verbod öm te vloke, te lege en te dode. 't "Consolamentum" koes pas oontvange werre óp volwasse laeftied; de Kathare miengde dat dit bewust moes gebäöre, in alle vriewilligheed.
- 'ne Croyant gleufde in de zjuustheed van d'r Kathaarse lieër, mae oondergóng gèng wiejing. De Kathaarse Kerk lach d'r croyant gèè eenkel gebod of verbod óp.
- 'ne Auditeur waore diegenige die neet gleufde in d'r Kathaarse lieër, mae d'r waal waalwillend taegenöver sjtóng. De mètste Occitaanse faidits (edele) waore auditeurs.
Roeëzekruutsers bewirk
De Roeëzekruutsers zeente in de Kathare hön spiritueel Europese vörgengers.
In de literatuur bewirk
- "Montaillou, een ketters dorp in de Pyreneeën 1294-1324", Emmanuel le Roy Ladurie, 1984 oetgaeveriej Bert Bakker.
- "Hoogverraad", historische jeugdroman van Louis Flint, in 2011 oetgegaeve dör De Fontein.
Externe link bewirk
- studiecentrum Als Catars vzw België en Nederland
Referenties bewirk
- ↑ De gèseleke van de Kathare noeëmte zich èges neet parfait; dizze term is later bedach dör de inquisitie
