IJmuiden
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
IJmuiden is 'n plaots in de Nederlandse gemeinte Velsen (provincie Noord-Holland). De haveplaots ligk op 't punt boe 't Noordziekenaal in de Noordzie oetkump. Door zien geunstege ligking aon zie en aon 't kenaal heet ziech hei 'n vrij groete industrie opgebouwd, en is de plaots, es dörpke in de twiede hèlf vaan de negentienden iew gestiech, oetgegreujd tot 'n klein stad, die 't oersprunkelek dörp Velsen euvervleugeld heet. In 2009 had 't 48.320 inwoeners; bekans dreikwart vaan de ganse gemeinte.
Historie bewirk
De naom IJmuiden woort in 1848 bedach door d'n Amsterdamse journalis (en latere professor en minister) Simon Vissering. 't IJ leep toen nog dweers door Noord-Holland tot aon Velsen; Vissering plekde 't archaïsch (Ingweoons) achterveugsel -muiden drachter, wat -moond beteikent en in Wes-Nederland väöl veurkump. In deen tied waor op dees plaots in de duine nog niks.
Wie in 1876 't Noordziekenaal veerdeg kaom (gegrave veur de have vaan Amsterdam, boeveur de sjeper noe neet mie via de Zuierzie móste vare), oontstoont roontelum de kenaalmoond al gaw e vèssersdörpke. Dit gaof me de naom IJmuiden, es ierbetuin aon Vissering. Al gaw bleek de locatie prima gesjik veur häör eige havewerke. 't Woort evels ouch e geveuleg punt in de defensie vaan 't land; daorum woort in de kenaalmoond, kort veur de sluize die 't kenaal en 't achterland tege d'n invlood vaan eb en vlood mote besjerme, 't Forteiland mèt 't Fort bij IJmuiden gebouwd. Dit verdeidegingswerk is deil vaan de Stèlling vaan Amsterdam.
Ouch in d'n Twiede Wereldoorlog kraog IJmuiden groete beteikenis es vestingplaots; 't woort opgenome in d'n Atlantikwall. 't Aajd dörp woort daoveur gooddeils aofgebroke. In de later fases vaan d'n oorlog stoonte de werke in de duine aon zwoer Geallieerde bombardeminte bloet, die evels gein effek hadde. 't Waor hei tot de verzètsgróp roond Hannie Schaft actief waor.
Indeiling bewirk
IJmuiden liet ziech in drie stadswieke opdeile: IJmuiden-Noord, aon 't kenaal en achter de sluize; IJmuiden-West, aon 't kenaal bij de sluize (besteit oet Aajd-IJmuiden en de haves); IJmuiden-Zuid, zuielek vaan de veurgoonde twie en Zee- en Duinwijk, gans in 't zuidweste. Aon de noordkant vaan 't kenaal ligk nog 't terrein vaan de Hoegoves, allewijl Tata Steel IJmuiden, e groet staolfebrik.
Stadsfuncties/Economie bewirk
IJmuiden is veural industriestad; groete werkgever zien al sinds jaore de geneumde Hoegoves en aander bedrieve in d'n have. Wijer is 't nog ummertouw 'n vèssersplaots mèt eige vèshave en aofslaag. Ouch kint IJmuiden strandtoerisme, oondaanks de kortbijheid vaan väöl industrie. Wijer is IJmuiden de hoofplaots vaan de gemeinte Velsen, en veurt hei 'ne veerboot vaan en nao Ingeland.
