Haeld
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Haeld (mannelek) of haeldin (vrówwelek) is ieëmes dae bewoondering verdeent.
Oorsjpronkelek is 'ne haeld 'n moedig figuur dae in (religieus) mythes, epen, sagen of legendes groeëtse dade verricht. 't Waoërd is verwaant an 't Welshe caled, wat gehard betekent. 'ne Cultuurhaeld is e mythische figuur dae de waelt verenderde dör 't doeë van 'n vör de miensjheed belangrieke oontdèkking of oetvinding. E sjtèèt daordeur aan 't begin van 'n besjaving. In väöl culture waoërt beväörbeeld de oontdèkking van d'r laandboew, 't vuur, d'r boew van hoezer of van instituties wie 't huwelijk toegesjraeve es d'r persoonleke daad van e mythisch figuur.
D'r cultuurhaeld kan 'ne miensj zieë, e deer of 'ne miensj dae zich in e deer kan verendere. Dik zeunt de verhaole över cultuurhaelde etiologisch van aard. Soms is d'r sjprake va medewerking of zjuus taegenwèrking van gode of dere. Zoe probeerde Griekse gode Prometheus te verhindere dat e 't vuur an de miensjheed zow sjaenke.
Lies va cultuurhaelde bewirk
Abenaki mythologie bewirk
Aboriginal-mythologie bewirk
Abrahamitische religies (Joededom, Christendom, Islam) bewirk
Ashanti mythologie bewirk
Azteekse mythologie bewirk
Keltische mythologie bewirk
Noorse mythologie bewirk
Chinese mythologie bewirk
Egyptische mythologie bewirk
Etruskische mythologie bewirk
Finse mythologie bewirk
Griekse mythologie bewirk
- Cadmus
- Kekrops
- Dioscuri (Castor en Pollux)
- Herakles
- Palamedes
- Perseus
- Phoroneus
- Prometheus
- Triptolemos
Hindoeïstische mythologie bewirk
Inuit-mythologie bewirk
Lakota mythologie bewirk
Maori mythologie bewirk
Maya mythologie bewirk
Mesopotamische mythologie bewirk
Ohlone mythologie bewirk
bewirk
Ojibwe mythologie bewirk
Perzische mythologie bewirk
Polynesische mythologie bewirk
Romeinse mythologie bewirk
Mythologie van de Salomonseilanden bewirk
Ute mythologie bewirk
Weenhayek mythologie bewirk
Zuni mythologie bewirk
Dèk zeunt zoe'n haelde van (haof)goddeleke oorsjprong en geunt hön dade de miensjeleke vermoges wiet baove d'r kóp, zowie bie de Griekse heroi, of bie de superhaelde van allewiel wie Superman en Spider-Man.
D'r nationale haeld bewirk
"Haeld" geldt daonaeve es 'ne ieëretitel vör luuj die öm aardse dade werre bewoonderd. Vöral vanaaf d'r 19de ieëuw, mèt d'r ópkóms van 't nationalisme, waoërt 't verieëre van dergeleke haelde naodrukkelek bevorderd. Wae vör de zelfsjtendighèèd van 't vólk how geieverd waor 'ne "nationale haeld", wat ziene weersjlaag von in de vörm van sjtaandbeelde en 'n hoofdról tiedens de lèsse "vaderlandsche geschiedenis". Es 'ne "sjporthaeld" 'n prestatie verrichde waoërt edereen dae töt datzelfde vólk behoeërd aangemoedigd öm dat es z'n perzuuënleke överwinning te veren.
D'r alledaagse haeld bewirk
Wellicht es ironisch commentaar óp 't verieëre van nationaal haelde, waoërte ooch alledaagse hoofdpersone in d'r 19de-ieëuwse bellettrie dèk expliciet bie d'r laezer geïntroduceerd es "ózze haeld" of "d'r haeld van ós verhaol". 't Waoërt töt 'n cliché in lichtvoetig proza. De gewuuënde öm 'ne hoofdpersoon, oongeacht z'n dade, 'ne haeld te neume treft me allewiel väöral nog aan in sjtripverhaolen of in recensies.
D'r perzuuënleke haeld bewirk
De betekenis van 't waoërd "haeld" is allewiel brèèd. 't Kan werre aa-getróffe in eder ömsjtandighèèd oeë-in me ieëmes bewoondert. "Doe bès miene haeld." "E waor d'r haeld van daag."
D'r antihaeld bewirk
Es 'n personage in e verhaol gèng bewoondering mae mèdliej verdeent, kalt me van 'ne antiheld.
Extern leenke bewirk
Inleiding in de literatuurgesjiedenis mèt d'r haeld es hoofdpersoon dör Joep Leerssen. Kiek ooch de recensie onderaan.